Het Algemeen Verslag over de Armoede heeft de relatie tussen armoede en bijzondere jeugdzorg op de agenda gezet. Hoewel het behoud van het kind in zijn familiale omgeving het leidende principe is van de decreten betreffende de bijzondere jeugdzorg in de drie Gemeenschappen en in internationale teksten over de fundamentele rechten, is vast gesteld dat kinderen in armoede een groter risico lopen op plaatsing dan zij die in betere socio-economische omstandigheden leven. Bovendien zijn de risico’s op armoede en sociale uitsluiting bij het verlaten van een voorziening groot.
Activiteiten van het Steunpunt
Publicaties van het Steunpunt
Feiten en cijfers
Wetgeving
Activiteiten van het Steunpunt
Agora
Het Steunpunt ondersteunt sinds 1998 de groep Agora binnen de ‘Direction générale de l’aide à la jeunesse’ (DGAJ-Algemene Directie van de Bijzondere Jeugdzorg) in de Federatie Wallonië-Brussel. Deze dialooggroep, waaraan zowel beroepskrachten van de DGAJ als mensen in armoede en hun verenigingen deelnemen werd opgericht op vraag van de Interministeriële Conferentie voor Maatschappelijke Integratie om de decreten betreffende de Bijzondere Jeugdzorg te evalueren ‘met de bedoeling plaatsingen wegens armoede te vermijden en de ouder-kindrelatie te vrijwaren‘.
Vroegere activiteiten
De reflectie over de transparantie en de communicatie van professionele geschriften of documenten staat centraal in de werkzaamheden van de dialooggroep. Zo is er een actieonderzoek gebeurd met een proefproject binnen de ‘Service d’aide à la jeunesse’ (SAJ–het Comité Bijzondere Jeugdzorg) en de ’Service de protection judiciaire’ (SPJ–de Jeugdrechtbank) van Doornik. Op 29 november 2011 organiseerde de groep Agora een uitwisselingsdag over dit thema, waarvan het verslag begin 2013 gepubliceerd werd. In maart 2017 publiceerde de groep Agora een stand van zaken van de reflectie over de transparantie en overdracht van geschriften. In 2019, in het verlengde van deze werkzaamhden, heeft de groep een advies overgemaakt aan de minister bevoegd voor Bijzondere Jeugdzorg, dit in het kader van de opmaak van het uitvoeringsbesluit rond de artikelen 27 en 44 van de nieuwe ‘Code de la prévention, de l’aide à la jeunesse et de la protection de la jeunesse’.
Andere thema’s werden eerder grondig onderzocht, zoals bij voorbeeld verschillen tussen de tekst van het decreet en zijn toepassing, het 1ste contact met de ‘SAJ’, het concept ‘gevaar’ met zijn ernstig en dringend karakter, zijnde één van de criteria die de overgang van niet-verplichte naar verplichte hulpverlening kan motiveren.
Huidige activiteiten (2021)
Op basis van het decreet van 18 januari 2018 betreffende de ‘Code de la prévention, de l’aide à la jeunesse et de la protection de la jeunesse’, werkt de Agoragroep aan de kwestie van het behoud van de band tussen ouder en kind in de aanloop naar en tijdens de plaatsing van het kind, met het oog op een terugkeer naar het gezin. Andere daarmee verband houdende thema’s, zoals het verlies van inkomen als gezinshoofd bij plaatsing of het project voor het kind, worden eveneens behandeld.
Advies over het statuut voor pleegzorgers (2017)
Het Steunpunt stelde een advies op over de wet tot invoering van een statuut voor pleegzorgers, voordat de wet werd aangenomen op 17 maart 2017. Het advies werd overhandigd aan de Voorzitter en leden van de Commissie Justitie van de Kamer van Volksvertegenwoordigers. In het kader van zijn wettelijke opdrachten, heeft het Steunpunt zich afgevraagd hoe het wetsvoorstel al dan niet zou kunnen bijdragen aan een betere effectiviteit van het recht op bescherming van het gezinsleven en in het bijzonder aan een van zijn wezenlijke elementen, namelijk het behoud van de band tussen ouders en hun geplaatste kinderen. In dit perspectief lijkt het invoeren van de mogelijkheid van een min of meer gedeeltelijke overdracht van de ouderlijke macht aan pleegzorgers in het Burgerlijk Wetboek geen gepast antwoord.
Project over het behoud van de band tussen geplaatste kinderen en ouders (2013)
Zelfs als een maatregel tot plaatsing gerechtvaardigd is, maakt ze kinderen kwetsbaar omwille van de breuken die ze veroorzaakt op het moment van de plaatsing en tijdens het verblijf, alsook op het moment van het verlaten van de instelling: familiale en sociale breuken, breuken in de persoonlijke geschiedenis. Bij plaatsing in een voorziening voor bijzondere jeugdzorg of in een pleeggezin is het een prioritaire doelstelling om de band te behouden en te versterken tussen ouders en kinderen, wat een element vormt van het recht op de bescherming van het gezinsleven. De dialoog die het Steunpunt georganiseerd heeft met de steun van de minister voor Bijzondere Jeugdzorg van de Federatie Wallonië-Brussel verdiept zich in de mogelijke acties om de band kinderen-ouders te behouden en te versterken. Dit gebeurde aan de hand van een uitwisseling van ervaringen van beroepskrachten en gezinnen. Lees het verslag van het project. Naast een pedagogische handleiding, werd ook een video gemaakt die in bijna alle arrondissementen werd vertoond.
Overleg over het verlaten van een voorziening voor bijzondere jeugdzorg (2010-2011)
Voor jongeren die een voorziening voor bijzondere jeugdzorg verlaten, verloopt de overgang naar een zelfstandig leven vaak erg moeizaam. In 2010-2011 organiseerde het Steunpunt een overleg over de risico’s op sociale uitsluiting die deze zorgverlaters lopen in de transitieperiode rond hun meerderjarigheid. De resultaten van deze intense dialoog hebben geleid tot een hoofdstuk in het tweejaarlijks Verslag 2010-2011.
Onderzoek over plaatsing van kinderen en armoede (PCP; Oktober 2006-november 2008)
Op vraag van het Steunpunt en in het kader van het programma AGORA van het Federaal Wetenschapsbeleid voerden de Universiteit Gent en de Université Catholique de Louvain een onderzoek naar het verband tussen armoede en een maatregel van de bijzondere jeugdzorg. Dit onderzoek bekijkt de socio-economische afkomst van kinderen die het voorwerp zijn van een eerste maatregel binnen de bijzondere jeugdzorg. Het besluit dat er een statistisch significant verband bestaat tussen de kans (in de statistische betekenis van het woord) op een interventie van de bijzondere jeugdzorg en een zwak socio-economisch statuut. Kwalitatieve analyses zijn noodzakelijk om de aard van die band (hulp of controle) te verduidelijken. Het onderzoek werd gepubliceerd in de beide landstalen.
Publicaties van het Steunpunt (auteur of co-auteur)
- Thematiek Nieuwsflits 2021-1 – Het behoud van de band tussen ouder en kind bij plaatsing, 3 mei 2021.
- Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, Het behoud van de band tussen ouder en kind bij plaatsing. Onderzoek van de rechtspraak van het EHRM betreffende artikel 8 EVRM, Cahier rechtspraak nr.2, april 2021.
- Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, “De dialoog, een vruchtbare aanpak in functie van de doeltreffendheid van rechten – Agora, een inspirerend voorbeeld”, maart 2021.
- Advies van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting over het wetsvoorstel tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met het oog op prenatale rechtsbescherming, 1 maart 2021.
- Baudart Liliane, De Boe Françoise en Noël Delphine. Agora, un dialogue fécond pour l’effectivité des droits. In: Daoût François, Rigaux Marie-Françoise (Eds.), Le droit face aux pauvres / Recht tegenover armen. À l’occasion de l’accession à l’honorariat du juge Jean-Paul Snappe / Ter gelegenheid van de toetreding tot het honorariaat van rechter Jean-Paul Snappe, Die Keure, Brugge, 2020, p. 135-150.
- Groupe Agora (ATD Quart Monde, Luttes Solidarités Travail Fédération LST, Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale, Administration générale de l’aide à la jeunesse [AGAJ]), “La transparence et la transmission des écrits“. Etat des réflexions du groupe Agora (2), maart 2017.
- Advies van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting over het wetsvoorstel tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek tot invoering van een statuut voor pleegzorgers (DOC 54 0697/006), 10 januari 2017
- De Boe Françoise, Historique et contexte du projet. In: ATD Quart Monde, Luttes Solidarités Travail, L’Administration Générale de l’Aide à la Jeunesse (AGAJ), et al., Familles pauvres, soutenir le lien dans la séparation. Dossier pédagogique, Administration Générale de l’Aide à la Jeunesse (AGA), Bruxelles, 2016, p. 4-5.
- Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale, Familles pauvres : soutenir le lien dans la séparation, oktober 2013 + Video.
- Groupe Agora (ATD Quart Monde, Luttes Solidarités Travail (LST), Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale, Direction générale de l’aide à la jeunesse), “La transparence et la transmission des écrits“. Actes de la Journée de réfléxion et de dialogue organisée le 29 novembre 2011 par le groupe Agora, 2013
- De Mol Marilène en Stroobants Veerle, “Pauvre + jeune adulte + institutionnel… pas de droit à l’erreur.” In: L’Observatoire, nr. 74, 2012, p.32-36.
- Sortir d’une institution de l’aide à la jeunesse: ruptures et risques de pauvreté. In: Journal du Droit des Jeunes, nr. 313, maart 2012, p. 9-21.
- Stroobants Veerle, Bijzondere jeugdzorg. En dan op zoek naar een plek in de samenleving. In: Alert, jaargang 38, nr. 1, maart 2012, p. 60-61.
- Een voorziening voor bijzondere jeugdzorg verlaten: op zoek naar een plek in de samenleving. In: Strijd tegen armoede, een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2011.
- De Boe F., Delens-Ravier I., Pauvreté et Aide à la Jeunesse: un lien? In: Journal du droit des jeunes, nr. 294, april 2010, p. 24-29.
- Het verband tussen armoede en bijzondere jeugdzorg: een onderzoek dat tot dialoog oproept. In: Verslag armoedebestrijding 2008-2009, een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, deel 1, december 2009.
- Direction générale de l’aide à la jeunesse, ATD Quart Monde, Luttes Solidarités Travail (LST) et Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale, Aide à la Jeunesse: Appel croisé des familles et des professionnels pour une politique qui libère, Groupe Agora, oktober 2009.
- De Boe Françoise, Le lien entre Agora et d’autres démarches de dialogue. In: Agora : un dialogue permanent entre les associations ATD Quart Monde, LST et l’ administration. Le premier contact entre une famille et un service de l’ aide à la jeunesse. Actes de la journée d’ études du 17 octobre 2005, 2007, p. 45-48.
- Het eerste contact tussen een gezin en het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Stand van zaken van de gedachtewisseling van Agora, oktober 2005. Het Steunpunt is co-auteur.
Voor een volledig overzicht van de publicaties van het Steunpunt over het thema Bijzondere jeugdzorg: klik hier.
Feiten en cijfers
- Officiële cijfers voor de Vlaamse Gemeenschap:
https://www.jongerenwelzijn.be/over-ons/in-cijfers - De jaarverslagen van het Agentschap Jongerenwelzijn vindt u hier:
https://jongerenwelzijn.be/publicaties/#jaarverslagen - Analyse des chiffres de l’aide à la jeunesse des 13 arrondissements de la Fédération Wallonie-Bruxelles. Chiffres 2011. Publication décembre 2013. Tome 1. Tome 2. Présentation de la publication par Françoise MULKAY de la DGAJ.
http://www.aidealajeunesse.cfwb.be/index.php?id=3469
Wetgeving
- Universele verklaring van de rechten van de mens (artikel 16)
- Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (artikel 23)
- Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (artikel 10)
- Verdrag inzake de Rechten van het Kind (artikels 7, 9, 18 en 27)
- Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (artikel 8)
- Het herziene Europees Sociaal Handvest (artikel 16)
- Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (artikel 24)
- Wet van 19 maart 2017 tot wijziging van de wetgeving tot invoering van een statuut voor pleegzorgers, B.S. 05/04/2017.
- Vlaams decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp, B.S. 04/10/2004.
- Vlaams decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand, B.S. 15/04/2008.
- Vlaams decreet van 12 juli 2013 betreffende de integrale jeugdhulp, B.S. 13/09/2013.
- Decreet van de Franse Gemeenschap van 18 januari 2018 houdende het wetboek van preventie, hulpverlening aan de jeugd en jeugdbescherming, B.S. 3/04/2018.
- Decreet van de Duitstalige Gemeenschap van 19 mei 2008 over de jeugdbijstand en houdende de omzetting van maatregelen inzake jeugdbescherming, B.S. 01/10/2008.